Z głębokim żalem zawiadamiamy, że 13 grudnia 2022 r. zmarł
prof. dr hab. Maksymilian Grzegorz
(1935-2022)
wieloletni Dziekan Wydziału Humanistycznego,
Dyrektor Instytutu Historii,
kierownik Zakładu Historii Średniowiecznej
w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych,
jeden z twórców Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych w 1990 roku,
wybitny historyk,
oddany społeczności studenckiej nauczyciel akademicki,
związany kolejno z: Pracownią Toruńską Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Archiwum Państwowym w Toruniu, Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Bydgoszczy, późniejszą Akademią Bydgoską
oraz Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego.
Prof. Maksymilian Grzegorz urodził się 7 marca 1935 r. w Świeciu, w rodzinie Kazimierza i Gertrudy. Szkołę podstawową ukończył w rodzinnym mieście w 1949 r. i następnie podjął edukację w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Grudziądzu. Już w liceum zrodziły się jego zainteresowania historią, w dużej mierze dzięki inspiracji nauczyciela dra Stanisława Myśliborskiego-Wołowskiego. Po ukończeniu tej szkoły w 1953 r., został skierowany do pracy w Mogilnie w charakterze nauczyciela. Po odbyciu rocznej, zasadniczej służby wojskowej w latach 1955-1956 podjął w 1957 r. studia historyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Pod kierunkiem profesora Karola Górskiego zaczął się specjalizować w badaniach nad średniowieczem, w szczególności nad dziejami zakonu krzyżackiego. Pracę magisterska napisał na temat kancelarii biskupstwa chełmińskiego. W okresie studiów angażował się w życie naukowe jako przewodniczący Koła Historycznego, a także w redakcji „Studenckiego Przeglądu Historycznego”. Bezpośrednio po studiach przystąpił do realizowania pracy doktorskiej. Prowadzenie kwerend archiwalnych łączył z pracą w szkole w Świeciu. Pracę doktorską, poświęconą tematyce analizy dyplomatyczno-sfragistycznej dokumentów traktatu pokojowego toruńskiego z 1466 r. , której promotorem był prof. Karol Górski, obronił w 1967 r. Został wówczas zatrudniony w Instytucie Historii PAN. Tam rozpoczął pracę nad pisaniem haseł do słownika historyczno-geograficznego ziemi chełmińskiej oraz Pomorza Gdańskiego. Jak po latach sam stwierdził stało się to dziełem Jego życia.
Posiadał bardzo dobre kontakty z środowiskiem niemieckich mediewistów. Szczególnie cenił sobie znajomość i współpracę z Udo Arnoldem i B. Jahnigiem. Aktywnie współpracował z Instytutem Maxa Planca w Getyndze i Międzynarodową Komisją Historyczną do Badania Zakonu Krzyżackiego.
Habilitował się w 1984 r. na podstawie rozprawy pt.: „Struktura administracyjna i własnościowa Pomorza Gdańskiego od schyłku XIII w. do 1454 r.” na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Recenzentami byli profesorowie: Henryk Samsonowicz, Antoni Czacharowski, Gerard Labuda. Z początkiem 1985 r. został powołany na stanowisko dyrektora Archiwum Państwowego w Toruniu. Po czterech latach, 1 września 1989 r. zdecydował się, za namową prof. Mariana Pawlaka, na podjęcie pracy w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Przejście Profesora do pracy w Bydgoszczy wiązało się z utworzeniem kierunku studiów historycznych. Już w roku następnym został kierownikiem Katedry Historii, a jednocześnie został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W sposób istotny przyczynił się do przekształcenia Katedry w Instytut Historyczny, którego dyrektorem pozostał do 1996 r. W latach 1996-2002 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego. To w tym okresie (w 1999 r.) uzyskano prawa do nadawania stopnia doktora habilitowanego w zakresie historii. W 2004 r. otrzymał tytuł profesora.
Był promotorem w postepowaniu o nadanie tytułu doctoris causa UKW prof. Jerzemu Wyrozumskiemu. Wypromował 9 doktorów. Profesor Maksymilian Grzegorz przechodzi do Historii przede wszystkim jako wybitny badacz osadnictwa, ustroju terytorialnego i społeczno-gospodarczego ziemi chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego w okresie średniowiecza. Zmarł 13 grudnia 2022 r., w Toruniu, w wieku 87 lat.
M.G. Zieliński
